Şef: Rıza Rit

Klasik Türk Musikisi’nin icrası kadim gelenekte cumhur (toplu) seslendirmeye dayanır; bir topluluk tarafından sözlü eserlerin icra edilmesine hanende faslı; saz eserlerinin icra edilmesine ise sazende faslı denirdi. Her iki toplulukta serhanende ve sersazende adı verilen ve diğer müzisyenleri idare eden bir üstad yer alırdı. Bir musiki heyetinin seslendireceği eserlerin, bir şefin nüans anlayışı içinde yorumlanması şeklindeki icra biçimi ise musiki hayatımıza 20’nci yüzyılın başlarından itibaren girdi.

İlk olarak 1921’de, Tanburi Cemil Bey’in beşinci ölüm yıldönümünde düzenlenen törende Ali Rifat Çağatay, teşkil ettiği koroyu şef sıfatıyla yönetti. O günkü görgü kuralları gereği yüzünü salona, sırtını sahnedeki sanatçılara dönerek görevini ifa etmişti.

Aynı yıllarda, ilk konservatuarımız olan Darülelhan’da teşkil edilen koronun şefliğini ise Bestenigâr Ziya Bey üstlenmişti. Toplu icranın, bugün adına Klasik Koro dediğimiz şekilde yapılanmasının temelleri ise ilk İstanbul Radyosu’nun açıldığı yıllarda Mesut Cemil tarafından atıldı.

Eserlerin daha anlaşılır olmasını sağlamak ve icrayı disipline etmek amacıyla uygulamaya konulmak istenen yenilikler kapsamında, ‘eserlerin ait olduğu yüksek kültürü özümsemiş olarak ileri bir sanat anlayışıyla ifade etmek’ esasına dayanan yorum yaklaşımı öne çıktı. Mesut Cemil, bir devrim niteliğinde olan ve geleneksel çevreler tarafından çok yadırganarak tenkit edilen bu girişiminde, başta Ruşen Ferit Kam olmak üzere, Vecihe Daryal ve Cevdet Kozanoğlu gibi arkadaşlarının desteğiyle önemli bir başarı elde etti.

Özellikle 19’uncu asrın sonlarına doğru dejenere olan geleneksel icra biçimleri kapsamında niteliği bozulan klasik sözlü eserler ve sazeserleri, Klasik Koro anlayışı içinde aslına uygun, sade, anlaşılır ve ait olduğu yüksek kültürün gerektirdiği seviyede tekrar kazanılmış oldu. 1938’de Ankara Radyosu’nun kurulmasıyla Klasik Koro, daha ileri imkânlarla birçok klasik eseri toplumun geniş kesimlerine tanıttı. İcra edilen eserler hakkında verilen izahlar, ciddi bir klasik musiki kültürünü yaymaya başladı.

Topluluğun adı, önceleri Tarihi Türk Müziği Korosu idi. Sonraki yıllarda Klasik Koro adıyla anılmaya başlayan oluşum, Mesut Cemil’in 1950’de İstanbul’a nakletmesinden sonra İstanbul Radyosu’nda devam etti. Ankara Radyosu’nda kalan topluluğun şefliğini ise Ruşen Kam üstlenerek vefatına kadar devam ettirdi. Ankara’daki koro, daha sonra İsmail Baha Sürelsan, Ferit Sıdal ve Ahmet Hatipoğlu tarafından yönetildi.

İstanbul’daki asıl Klasik Koro’nun yönetimi ise Mesut Cemil’in 1963’teki vefatından sonra yardımcısı Nevzad Atlığ tarafından üstlenildi. Atlığ’ın önce şef yardımcısı, ardından da şefi olduğu Klasik Koro ile ilgili bütün birikimini, mesaisini ve ayrıca Klasik Koro’dan bazı sanatçıları, Kültür Bakanlığı’na bağlı olarak 1975’te kurduğu Devlet Klasik Türk Müziği Korosu’na aktarmasıyla, meşhur Klasik Koro’nun ana damarının fiilen devam ettiği kurum 1975’ten günümüze kadar İstanbul Devlet Klasik Türk Müziği Korosu oldu.

İstanbul Radyosu Klasik Korosu, Atlığ’dan sonra Muzaffer Birtan tarafından yönetildi. Ulvi Erguner, Akagündüz Kutbay ve Alaeddin Yavaşça, aynı dönemlerde ardarda Klasik Erkekler Korosu adıyla Klasik Koro’dan ayrı bir oluşumu yönettiler. Birtan’ın ardından uzun süre atıl kalan ve faaliyet göstermeyen Klasik Koro, uzun süre sonra Doğan Dikmen tarafından tekrar faaliyete başlatıldı ve herhangi bir yayın akışı içinde yer almamasına rağmen halen kayıt çalışmalarını sürdürmektedir. Ankara Radyosu Klasik Korosu ise 1990’lı yıllarda faaliyetlerini bitirerek tarihe maloldu.

TRT İstanbul Radyosu’nun musiki tarihimize mal olmuş “Klasik Koro”su TRT İstanbul Radyosu ve misafir sanatçılarından oluşan bir heyetle Sayın Rıza Rit’in şefliğinde Delllalzade İsmail Efendi’nin yegâh takımını ve muhtelif şarkıları seslendirecekler.