İstanbul Modern, sekiz sanatçının yer aldığı yeni sergisinde gölge tiyatrosunun çağdaş sanata etkisini keşfetmeye çağırıyor
“Gölgeye Övgü”
Avrupa Kültür Fonu’nun desteğiyle gerçekleşen sergiyle birlikte ilk kez İstanbul Modern, İrlanda Modern Sanat Müzesi ve Benaki Müzesi arasında işbirliği yapılıyor. Serginin küratörlüğünü İstanbul Modern Danışmanı Paolo Colombo üstleniyor. 5 Kasım 2008 - 4 Ocak 2009 tarihleri arasında Dublin’de sergilenen “Gölgeye Övgü”, 23 Mayıs - 26 Temmuz 2009 tarihleri arasında da Atina’daki Benaki Müzesi’nde sanatseverlerle buluşacak.

Serginin sponsoru UBS AG, sergi destekçileri başta İstanbul Büyükşehir Belediyesi olmak üzere Flos, Frame, George Dragonas, Moderna Museet, Borsa Lokantaları A.Ş., Marshall, Mas Matbaa, Point Hotel, Sevilen Şarapçılık A.Ş., Tepta Aydınlatma, katkıda bulunanlar ise Finlandiya Büyükelçiliği, Goethe Enstitüsü, İrlanda Büyükelçiliği, Polonya Büyükelçiliği ve Yunanistan Büyükelçiliği.

Gölge tiyatrosunun Türkiye ve Yunanistan’daki köklü geçmişinin çağdaş sanata etkilerini yansıtan “Gölgeye Övgü”, halk masallarına ya da yalın çağdaş anlatılara dayanan çalışmaları kapsıyor ve dans, opera ve müzik içeren gölge tiyatroları, siluetler, çizimler, metinler, elyazmaları, filmlerle birlikte 100’den fazla yapıt sunuyor.

Sergi, gölge tiyatrosu gelenekleriyle çağdaş sanattaki yeni anlatı ruhu arasındaki paralellikleri araştırıyor ve geleneksel sanat biçiminin son yıllarda çağdaş sanat dünyası üzerindeki izlerini aktarıyor. Sadece sanatseverlere değil, sinema, animasyon ve gölge tiyatrosunun tarihine ilgi duyan ziyaretçilere ve her yaştan geniş bir kitleye sesleniyor.

“Gölgeye Övgü” sergisinde Haluk Akakçe (Türkiye), Nathalie Djurberg (İsveç), William Kentridge (Güney Afrika), Katariina Lillqvist (Finlandiya), Jockum Nordström (İsveç), Lotte Reiniger (Almanya), Christiana Soulou (Yunanistan), Ladislas Starewich (Polonya), Andrew Vickery (Büyük Britanya) ve Kara Walker’ın (A.B.D.) işleri ve filmleri yer alıyor.

Geleneksel gölge tiyatrosunun çağdaş sanat dünyası üzerindeki etkilerini keşfe çağıran “Gölgeye Övgü” sergisi; Güney Afrikalı sanatçı William Kentridge’in başat eserlerinden operadan esinlendiği illüstrasyonlarını, Jockum Nordström’un oyunbaz çizim ve kolajlarını, ünlü Amerikalı sanatçı Kara Walker’ın resimlerini, siluet enstalasyonları ve videolarını, Katariina Lillqvist’in Gümüş Ayı ödüllü kukla animasyonunu, filmlerini, el işi kuklalarını, 1920’lerde ilk siluet filmlerini yaratan, esin kaynağı Karagöz olan, Almanya’nın öncü sinemacısı Lotte Reiniger’ın güncelliğini bugün bile koruyan en ünlü filmlerini, 20. Yüzyıl’ın en tanınmış sinemacılarından, tek resim çevrimli animasyon (stop-motion) tekniğinin ustası Ladislas Starewitch’in eşsiz çalışmalarını, Andrew Vickery’nin bağımsız tiyatrosunu, Haluk Akakçe’nin videosunu, Nathalie Djurberg’in kil animasyon tekniğiyle gerçekleştirdiği videolarını ve Christiana Soulou’nun insan hallerini yansıttığı çizimlerini içeriyor.

Karagöz örnekleri, Ara Güler fotoğrafları, Yurdaer Altıntaş’ın eserleri Müzenin alt katında ve sergi salonunun girişinde; yurtiçi ve yurtdışından hem özel hem de devlet koleksiyonlarından bir araya getirilen Karagöz oyunu tasvirleri, kitaplar, broşürler, posterler, gazeteler, dergiler ve Karagöz’ün günlük yaşamımıza kattığı renkliliği gösteren çeşitli nesneler sergileniyor. Ayrıca Turkish Cultural Foundation’ın 2007 yılında yoğun bir çalışmanın sonucunda oluşturduğu “Geleneksel Türk Gölge Tiyatrosu: Karagöz” adlı DVD setinden çeşitli Karagöz oyunları ile oyunların sahne arkası da sergi ziyaretçilerinin ilgisine sunuluyor.

Yunan Karaghiozis örnekleri, konu üzerine yazılmış kitaplar da Türk Karagöz’ünün Yunanistan’daki etkilerini vurgulaması açısından ziyaretçilerle buluşuyor. Sergide ayrıca Yunan Karagöz’ünün bir örneği olan “Yorgos Amca’nın Düğünü” adlı oyun sunuluyor.

Bunlara ek olarak Ara Güler’in Karagöz konulu fotoğrafları sergileniyor. Grafik tasarımcı Yurdaer Altıntaş’ın Karagöz üzerine bir portfolyosu video alanındaki LCD ekranda ziyaretçilere sunuluyor. Yurdaer Altıntaş’ın gerçekleştirdiği grafik yorum, Karagöz oyununun ışığa bağımlı özelliklerini perde üzerinde yayılan renk dağılımlarının izlenimleriyle yansıtıyor.

“Serginin kalbinde Karagöz karakteri yatıyor”
Serginin küratörü Paolo Colombo, “Gölgeye Övgü” başlığını 2001 yılında Chicago Çağdaş Sanatlar Müzesi’nde William Kentridge tarafından gerçekleştirilen bir söyleşiden, Kentridge’in de bu başlığı Junichiro Tanizaki’nin kaleminden çıkan 1935 tarihli In Praise of Shadows adlı bir kitapçıktan aldığını belirtiyor.
Paolo Colombo, Gölge Tiyatrosu’nun, dayandığı köklü gelenek, zenginlik ve öz nedeniyle, sinema öncesi tarihte ayrıcalıklı bir yere sahip olduğunu savunarak, “Bu serginin kalbinde ve temel metaforunda, Türk ve Yunan gölge tiyatrosu gelenekleri, özellikle de Karagöz karakteri yatıyor” diyor.
Colombo, sergide yer alan eserlerin, Türk ve Yunan gölge tiyatrosu dünyasıyla olan özel ilişkilerinden dolayı seçildiğini ifade ediyor: “Bu eserler yüksek ve alt kültür ile Türkiye ve Yunanistan’daki popüler gölge tiyatrosu geleneğini ilişkilendiren iyi bir ağ kuruyor, bireysel eserler, geldikleri kültür ile Karagöz ve Karaghiozis oyunları arasında geniş bir çapraz göndermeler ağı örüyor. Son olarak, çağdaş sanat pratiğinin kalbinde yatan yeni bir anlatısal ruha tanıklık ediyorlar.”

İstanbul Modern Yönetim Kurulu Başkanı Oya Eczacıbaşı, serginin kavramsal oluşumundan başlayarak tüm hazırlık aşamalarında öncülüğünü ve koordinatörlüğünü üstlenen İstanbul Modern’in, ilk kez üç müzenin işbirliğiyle özgün bir sergi gerçekleştirdiğini vurgulayarak, “Böylece İstanbul Modern, daha önce ‘Tasarım Kentleri’ sergisiyle olduğu gibi, uluslararası gezici sergiler haritasında ortaklaşa düzenlediği projeleriyle de yer alıyor” diyor. Oya Eczacıbaşı, sergiye paralel olarak düzenlenen etkinlik ve gösterilerin, geçmişten günümüze ulaşan önemli bir kültür mirasımız olan Karagöz’ün yeniden gündeme gelmesini sağlayacağına değinerek, “Sergi, özellikle, unutulmaya yüz tutan gölge tiyatrosu geleneğinin, Avrupa’da gerçekleştirilen çağdaş sanat üretiminde yeniden kullanılma biçimlerine izleyicilerin tanıklık etmeleri için eşsiz bir fırsat sunuyor” görüşünü dile getiriyor.