SALT’ın yeni sergisi Yerelde Modernler, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nde (SSCB) modern mimarlığın mirasına odaklanıyor. Bir zamanlar birliği oluşturan 15 ülkeden derlenen örneklerin yer aldığı sergide, yerel mimarların 1960 ve 1970’lerdeki sıra dışı uygulamalarından 1980’lerdeki Kâğıt Mimarlığı hareketinin eleştirel yaklaşımına geniş bir dönemin ürünleri inceleniyor.

SSCB’de savaş sonrası yaşama dair maket, çizim, fotoğraf ve filmler ile efemeradan meydana gelen seçki, KALEBODUR’un desteğiyle 8 Mayıs-11 Ağustos tarihlerinde SALT Galata’da gerçekleşiyor.

SALT Galata’da gerçekleşen sergi açılış basın toplantısında SALT İletişim ve Yönetim Direktörü Derya Acar Ergüç, “Türkiye’nin modernleşme sürecini mimarlık ve üretimdeki yansımalarıyla inceleyen Modernin İcrası: Atatürk Kültür Merkezi, 1946-1977 sergisiyle başlayan KALEBODUR ve SALT işbirliğinin yeni bir projeyle devam etmesinden mutluluk duyuyoruz” dedi. Ustaları ve özgünlükleri, orijinal stilleri ve benzersiz binalarıyla savaş sonrası Sovyet mimarlığına adanmış olan Yerelde Modernler sergisiyle, mimarlık tarihi anlatımlarına odaklanan işbirliği projelerinin daha geniş bir coğrafyaya taşındığını ekleyerek KALEBODUR’a desteğinden dolayı teşekkür etti.

Kalebodur markası adına SALT ile işbirliğini değerlendiren Kale Grubu Yapı Ürünleri Grubu Pazarlamadan Sorumlu Başkan Yardımcısı İhsan Karagöz grup olarak özellikle mimarlık kültürüne, akademik süreçler dâhil farklı platformlarda destek olmaya ve sürdürülebilir projeler üretmeyi hedeflediklerini belirtti. Karagöz, “Mimarlık tarihi araştırmalarına özellikle duyarlılık gösteren bir marka olarak, dünya mimarisinden örneklerin incelendiği çalışmalara destek olmak, hem sosyal sorumluluk hem de yapı sektörümüzün arşivine kültürel miras sayfası açmak açısından son derece önemli” dedi.

SALT Araştırma ve Programlar Direktörü Vasıf Kortun ise “Yerelde Modernler 1955 yılında Kruşçev'in SSCB iktidarına gelmesinden 1991 yılında birliğin dağılmasına kadar uzanan süreçte politik ortamın mimarlıktaki yansımalarını inceliyor. Bu projeyi önemli kılan farklı nedenler var. Öncelikle SSCB'nin, özellikle de Rusya dışındaki cumhuriyetlerin kendine özgü deneysel mimarlıkları modern mimarlık tarihi yazımında henüz gerektiği şekilde anılmıyor. Bunun yanı sıra serginin içeriği dönemin orijinal üretimine itibar ediyor ve çok sayıda maket, proje kitabı, eskiz, resim, fotoğraf ve el çizimlerini bir araya getiriyor. 1960'ların brutal yapılarından 1980'lerin kâğıt mimarlığına Yerelde Modernler sergisinde ortaya konan örneklerin bir büyük değeri de komşuluk ilişkisinde olduğumuz bu coğrafyayı ilk defa karşılaştırmalı inceleme fırsatı yakalayacak olmamız” dedi. 11 Mayıs'ta yapılacak "Savaş Sonrası Sovyet Mimarlığı" konferansının sergi içeriğini tartışmaya açarak buna olanak tanıdığını, Konferansta dönemin önemli mimarları, sanat tarihçileri ve kuramcılar ile bir araya gelerek cumhuriyetlerde yapılan yerel üretimleri aktaracaklarını” belirtti.

Yerelde Modernler
Sovyetler Birliği’nin dağılmasının üzerinden neredeyse 25 yıl geçmesine karşın, birliği bir arada tutmuş olan toplumsal doku eski imparatorluğun sınır ötesinde hâlen tanınmıyor. Bir yanda birlik duygusu yaratan, diğer yanda toplumsal çözülmede etken olan mimarlık ve şehircilik, bu dokunun en güçlü bağlarını teşkil ediyor. Tek tip bir mekânda katmanlaşmış iç karşıtlıklardan muzdarip bu mimarlıklar kıtası, günümüzde keşfedilmeyi bekleyen başyapıtlarla dolu. Yerelde Modernler, bu coğrafyaya odaklanarak bütünüyle farklı bir toplum fikri için inşa etme teşebbüsünü inceliyor.

Her şey 1953’te Stalin’in ölümünden sonra, “buzulların erimesi” olarak bilinen Kruşçev devrinde başladı. Ülkenin modernleşmesine yönelik yeni ideolojik çağrı, kent mekânlarının belirgin bir şekilde artmasıyla sonuçlandı. Bu durum, ekonomik kriz ve tükenen maddi kaynaklar nedeniyle darboğaza giren SSCB’nin son yıllarına dek sürdü. Toplumsal Gerçekçi mimarlık reddedildi; bilimsel ve teknolojik ilerleme ideolojisi yeni bir kentleşmeyi beraberinde getirdi. Projeler her bir cumhuriyetteki yerel planlama ofislerince tasarlanarak inşaat endüstrisinin standartlarına göre uygulamaya kondu. Mimarlar, Uluslararası Üslup’un yanı sıra 1920’lerin Sovyet Modernizmi mirasını deneyimlediler. Süratle Geç Modernizm dönemine özgü bir Sovyet dili geliştirildi.

Henüz 1960’larda, mekân ve mimarinin endüstrileşmesine yönelik bu politikaya karşıt, eski tarihî şehri referans noktası alan eleştirel bir hareket yükseldi. Mimarlar ve yerel seçkinler, mimarlığın resmî esaslarına olan mesafelerini, bölgesel -ya da ulusal- kimlik arayışının bir teyidi olarak gördüler. Böylece, merkez Moskova bürokrasisinin baskın politikalarına meydan okuyan mimari bir avangart biçimlendi. Modernizmin her iki versiyonu -yerel modern ve Sovyet melez- farklı konumlanmış modern yaşam tarzlarını yansıttı.

Ustaları ve özgünlükleri, orijinal stilleri ve benzersiz binalarıyla savaş sonrası Sovyet mimarlığına adanmış olan Yerelde Modernler, mimarlık tarihi anlatımlarında eksik kalmış bu kesite dair detaylı bir bakış sunuyor.

Yerelde Modernler, SALT için Georg Schöllhammer tarafından, Ruben Arevshatyan’ın iş birliğinde ve Local Modernities adlı araştırma projesinin temelinde hazırlandı. Schöllhammer ve Arevshatyan’ın, Klaus Ronneberger, Markus Weisbeck ve Heike Ander ile birlikte geliştirdikleri Local Modernities, aynı zamanda Architekturzentrum Wien tarafından 2012’de düzenlenen Soviet Modernism 1955-1991 Unknown Stories adlı serginin yapılmasına vesile olmuştu.

Editör, yazar ve küratör Georg Schöllhammer Viyana’da yaşıyor. springerin adlı güncel kültür ve sanat yayınının kurucu editörü ve yine aynı alanda faaliyet gösteren tranzit.at platformunun başkanı. Schöllhammer, aralarında dOCUMENTA, Manifesta, L’internationale, Former West ve Sweet 60s’in de bulunduğu çeşitli kültür projelerinde uluslararası çalışmalar yürüttü.

Rusya hariç eski Sovyet cumhuriyetlerindeki binaları kapsayan dijital veritabanı “Sovyet Modernizmi 1955-1991”, Architekturzentrum Wien’in katkılarıyla sergide incelemeye açılmıştır.

desteğiyle