Yemek (I) isim

1. Yemek yeme, karın doyurma işi
"Yemekten sonra gocuğuna sarar yatırırdı beni." - N. Cumalı

2. Yenmek için pişirilip hazırlanmış yiyecek, aş, taam, ekmek
"Yemekten sonra lokantalı vagondan birer de kahve getirttiler." - M. Ş. Esendal

3. Günün belli saatlerinde yenilen besin

4. Konuklara yiyecek verilerek yapılan ağırlama
"Pek protokolcü olduğu için yemek sessiz geçiyordu." - F. R. Atay

Yemek (II) fiil

1. Ağızda çiğneyerek yutmak
"Adam o kadar çabuk yiyor ki hizmetçi ekmek yetiştiremiyor." - B. Felek

2. Aşındırmak, kemirmek, oymak, delmek
"Neclâ onun böyle kendinden geçercesine çalıştığını gördükçe üzüntüden tırnaklarını yiyor." - H. Taner

3. Isırmak
"Sivrisinekler çocuğun kollarını yemiş.

Türk Dil Kurumu’ndan aldığımız bu tanımlamaların ardından tekrar sorumuza dönelim: Yemek nedir? Karın doyurmak amacıyla, ağzımızda çiğneyerek yuttuğumuz, yenmek için pişirilip hazırlanmış yiyecekler midir sadece? İnsan dışındaki tüm canlılar için bu tanımlamaları yapabiliriz. Bir canlının yaşaması için beslenmesi en temel ihtiyacıdır ancak insanı diğer canlılardan ayıran bir özelliği de yemeğe “beslenme”den farklı anlamlar yüklemesidir.

Hafta içi uyku sersemliği, iş telaşı gibi nedenlerle hep birlikte oturup doğru düzgün kahvaltı yapamıyoruz, geçiştiriyoruz. Bu da hafta sonu kahvaltısını daha değerli kılıyor. Öğle yemeklerinde ayrıyızdır birbirimizden, aile üyelerinden çocuklar okulda yer, ebeveynler iş yerlerinde… Ancak ev dışında da birlikte yediğiniz insanlar hep en yakınımızdakiler olur.

“Akşam yemeğine geç kalma” telkini de genellikle annelerimizden gelir. Tüm aile aynı sofrada hep birlikle yemelidir akşam yemeklerini, aile olmanın bir gereğidir bu. Ayrıca “o tabaktakiler bitecek”tir her zaman. Yemeğinizi yemezseniz ya hastasınızdır ya da bir sıkıntınız vardır. Peki tabağındakiler biterse kalkabilir misin sofradan? “Sofraya beraber oturulur, beraber kalkılır.” Sözünü de babalarımızdan duymuşuzdur ilk kez.

Komşu ziyaretlerinde, akraba ziyaretlerinde, eş-dost ziyaretlerinde “ikram”dır yemek. Sadece çay içelim dediğinizde bile yanında mutlaka yiyecek bir şeyler olur. Ve oralarda da “tabağınızdakilerin bitmesi” gerekir, yoksa “ayıptır”, beğenmediniz düşünülür.

Komşunuz yemeğinden bir tabak da size ikram eder ve o tabak boş dönmez, kimi zaman bu ritüel için özel yemekler bile hazırlanır.

Düğünlere özgü yemekler vardır, toplantılar yemekli olur, bir şeyi kutlamak için yemek verilir, ramazan sofraları ayrı bayram sofraları ayrı olur.

Yani ne yediğimiz, nasıl yediğimiz, ne için nerede yediğimiz; kültürümüz, geleneklerimiz, yaşadığımız ülke/bölge, yaşam şeklimiz, ailevi durumumuz, psikolojik durumumuz, sosyal ve ekonomik durumumuz tarafından belirlenir ve anlamlandırılır. Küreselleşmenin ve medyanın etkisini de göz ardı edemeyiz bu durumda.

Yemek, karnımızı doyurmak için yaptığımız bir eylemden, tabağımızdakinden daha fazlasıdır. Yemek biz ona hangi anlamı yüklediysek odur ve onun içindir.

İnci Beyza YÜREKLİ

DİĞER YAZILARI