Cevdet Erek’in Arter’deki galeri mekânına özel olarak tasarladığı sesli bir mimari yerleştirmeden oluşan Bergama Stereotip başlıklı kişisel sergisi, 3 Ocak 2021’e uzatıldı. Küratörlüğünü Selen Ansen’in üstlendiği sergi, hareket noktası olarak aldığı Büyük Bergama Sunağı’nın mimarisini ve serüvenini yeniden yorumluyor.

Cevdet Erek’in Almanya’nın Bochum şehrindeki Turbinenhalle’de Ruhrtriennale kapsamında ilk kez 2019 yılında sergilediği, ardından Berlin’deki Hamburger Bahnhof Müzesi’nin tarihi binasında gösterilen Bergama Stereo başlıklı yapıtının devamı ve bir varyasyonu niteliğindeki bu yerleştirme, hareket noktası olarak aldığı Büyük Bergama Sunağı’nı yeniden yorumluyor.

Zeus Sunağı olarak da bilinen Helenistik dönem yapısı Büyük Bergama Sunağı, Pergamon Krallığı’nın Galatlara karşı kazandığı savaşın ardından MÖ 2. yüzyılda inşa edildiği ve içinde kurban törenlerinin gerçekleştirildiği düşünülen bir açık hava anıtıdır. Günümüzde İzmir’in Bergama ilçesinin merkezinde yer alan antik kent Pergamon’da 19. yüzyılda yürütülen arkeolojik kazılarla bulunan anıtı çevreleyen Büyük Friz üzerinde, yeraltı devleri Gigantlar ile gökyüzündeki Olimpos tanrıları arasındaki savaşın tasvirleri yer alır. 20. yüzyılın başında Büyük Sunak’ın kalıntıları Osmanlı İmparatorluğu sınırları içindeki Bergama’dan, yeni kurulan Alman İmparatorluğu’nun başkenti Berlin’e taşınıp burada yeniden kurgulanarak, sunak için özel olarak inşa edilmiş bir müze olan Pergamonmuseum’da sergilenmeye başlandı. Kalıntıların bu tarihi yer değişikliği süregiden tartışmaların konusu oldu.

Bergama Stereo’nun bir bölümünü içinde barındıran Bergama Stereotip, hem Büyük Bergama Sunağı’nın hem de yapıtın önceki versiyonunun mirasına işaret eden bir kalıntı rolü üstleniyor. Cevdet Erek’in yapıtı, beyaz mermer kullanılarak inşa edilmiş antik sunağın yapısını soyutlayarak hoparlörler ve hoparlör kasaları da içeren bir ahşap konstrüksiyona dönüştürüyor; Gigantlar ile tanrılar arasındaki savaştan sahnelerin betimlendiği Büyük Friz’i, sergi mekânına farklı sesler yayan bir hoparlör frizi olarak yeniden yorumluyor. Bergama Stereotip, işitsel simetriye vurgu yapan “stereo” kelimesinin yerine, tekrar ve kalıplaşma düşüncesine işaret eden “stereotip” kavramına odaklanıyor. Yapıtın İstanbul’da aldığı Bergama Stereotip ismi, bir önceki versiyonun başlığını devam ettirip aynı zamanda ondan farklılaşarak eseri çevreleyen yorum katmanlarını yansıtıyor.

Bergama Stereotip, Bergama Stereo’da da olduğu gibi, sesi, mimariyi ve tarihselliği merkezine alıyor. Büyük Bergama Sunağı’nda görsel unsurların üstlendiği işlevi, Erek’in bu yapıtında işitsel unsurlar yerine getiriyor. Sesin yolculuğu, aynı zamanda sunağın tarihsel serüvenini açığa çıkarıyor. Bir sesi değiştirerek, gecikmeyle geri gönderen ve sesin kaynağından uzak bir yerde duyulmasına dayanan “yankı” fenomeninde olduğu gibi, sesin Bergama Stereotip’teki yolculuğu da zaman ve mekân olarak uzak olanın duyulabilmesine olanak tanıyor. Bergama Stereotip’te gezinen izleyicinin hareketleri sonucunda farklı kombinasyonlarla işitilen sesler, her tekrar eyleminin bir başkalaşmayı da içerdiğini, değişim ve yenilik imkânının tam da bu başkalaşmada yattığını hatırlatıyor. Bergama Stereotip, şimdinin geçmişe bakıp onu baştan ele aldığı, dinlenebilir, bakılabilir, üzerinde yürünebilir ve hatta ritimleriyle dans edilebilir bir yapıya dönüşüyor.

Bergama Stereotip sergisine eşlik eden ve sergiyle aynı başlığı taşıyan kitap ise, Ekim 2020’de Arter Yayınları aracılığıyla okurlarla buluştu. Cevdet Erek: Bergama Stereotip başlıklı kitapta Colin Lang’in Bergama Stereo üzerine kaleme aldığı yazıyla birlikte Selen Ansen’in, yapıtın Arter’deki sergilemesi bağlamında yazdığı küratoryal metin yer alıyor. Tasarımını Vahit Tuna’nın üstlendiği kitaba serginin yerleştirme görüntülerinin yanı sıra Büyük Bergama Sunağı’nın kalıntılarını ve sunağın Pergamonmuseum’daki görünümlerini içeren fotoğraflar eşlik ediyor. Ayrıca Cevdet Erek’in bu kitap için özel olarak ürettiği ve dört kolajdan oluşan Haritalar başlıklı seri her bir kitabın kapağında çıkarılabilir kartpostal formunda bulunuyor. Cevdet Erek: Bergama Stereotip başlıklı kitap, Arter Kitabevi’nden satın alınabilir veya kitabevi@arter.org.tr e-posta adresi üzerinden sipariş edilebilir.

GÜVENLİ BİR ZİYARET İÇİN ALINAN TEDBİRLER

Arter, izleyicileri sosyal mesafe kuralları doğrultusunda kısıtlı kapasiteyle ve maskeyle kabul ediyor. Girişte ateş ölçer uygulamasının yapıldığı binanın yanı sıra ücretsiz Arter servisleri de düzenli olarak dezenfekte edilerek hizmet veriyor.

Kurumsal Sponsor Tüpraş’ın desteğiyle Arter sergilerine giriş Perşembe günleri her yaştan izleyici için ücretsiz; 24 yaş ve altındaki gençler ile Arter Beraber üyeleri ise Arter’i her gün ücretsiz ziyaret edebiliyor. Ulaşım Sponsorları Ford Otosan ve Otokar’ın desteği sayesinde Taksim’den ve Tepebaşı’ndan ücretsiz servis araçlarıyla Arter’e ulaşılabiliyor. Arter, yeni bir bilgilendirmeye kadar Pazartesi hariç her gün 11:00–17:00 saatleri arasında ziyaret edilebiliyor. Güvenli bir ziyaret için Arter’de alınan tüm sağlık tedbirlerine, ziyaret ve ulaşımla ilgili güncel bilgilere arter.org.tr/ziyaret adresinden ulaşılabiliyor.