Eminönü ilçesinde, Şehzadebaşı semtindedir. Kanuni Sultan Süleyman tarafından, kendisinden sonra padişah olmasını istediği, fakat genç yaşta ölen Şehzade Mehmed adına 1543-1548 arasında yaptırılmıştır. Külliye, Mimar Sinan`ın eseridir. Aynı zamanda Mimar Sinan`ın yaptığı ilk selatin külliyesidir.

Cami, medrese, sıbyan mektebi, tabhane, ahır, kervansaray, muvakkıthane ve türbelerden oluşur. Oğlu Şehzade Mehmed’in adını taşımasına karşın, Kanuni Sultan Süleyman’ın külliyeyi kendisi için yaptırmaya başladığı, padişah olmasını dilediği oğlunun ani ölümü üzerine O’na adadığı tahmin edilmektedir. Eski Saray’ın (bugünkü İstanbul Üniversitesi’nin bulunduğu alan) hemen yakınında, Fatih ve Bayezid külliyelerinin arasında, kente hakim bir düzlükte yapılmıştır.

Cami
Dört yarım kubbe ile desteklenen bir merkezi kubbe ile örtülüdür. Kare içine oturan haçvari plan tipolojisinin Osmanlı mimari geleneği çerçevesindeki gelişiminin son noktasıdır. Bu gelişimin bir önceki adımları Edirne’deki Üç Şerefeli Cami, eski Fatih Camisi ve Üsküdar’daki Mihrimah Sultan camilerinde görülür.

Mimar Sinan daha sonra inşa ettiği Süleymaniye ve Selimiye camilerinde Şehzade Camisi’nden daha ileri mimari çözümlemelere ulaşmışsa da, Şehzade Camisi plan şeması Sultanahmet Camisi, Yeni Cami gibi 17. yüzyıl camilerinde beğenilerek kullanılmıştır.

Şehzade Camisi’nde şadırvan avlusu ve cami kitlesi iki eş karedir. Kubbe çapı 19 m, kubbenin zeminden yüksekliği 37 m dir. Merkezi kubbe pandantifli kare bir baldaken oluşturur. Örtü, yarım kubbeler ve eksedralarla yapı kanatlarına ulaşır. Karenin köşeleri bağımsız kubbelerle örtülüdür. Örtünün eğrileri ile planın doğruları küresel geçit öğeleri ve mukarnaslarla birbirleriyle buluşurlar. Yan mahfiller bulunmadığından mekân daha fazla bir bütünlük kazanmıştır. Masif duvarların yerine Osmanlı mimarlığında ilk kez dış mimaride revak kullanılmıştır.

Şadırvan avlusu da cami gibi 5x5 modüle bölünmüştür. Kubbe açıklığına eşit olan açık bölüm 3x3 modül olarak açık bırakılmıştır. Kubbe büyüklükleri ve yükseklikleri aynıdır. Osmanlı mimarlığının en dengeli avlularından biridir. Merkezde, yaklaşık bir modül büyüklüğünde sekizgen şadırvan vardır.

Bezeme özellikleri açısından özgün bir yapıdır. 15. yüzyıldan itibaren başlayan yalınlaşma eğiliminin dışına çıkmıştır. Çokrenkliliğin vurgulanışı, yapının dış profillerine getirilen bezemesel öğeler, minarelerin yüzey bezemeleriyle ünik yapıdır. Mihrap, minber ve müezzin mahfili mermerdendir.

Medrese
Dış avlu duvarının kuzeydoğu duvarını oluşturur. Asimetrik bir planı vardır. Bir dershane ve yirmi hücreden oluşur. Girişin karşısına bir eyvan yerleştirilmiştir. Camide olduğu gibi çokrenkli taş ve palmet dizisiyle süslenmiştir.

Sıbyan Mektebi
Dış avlunun güneyindedir. 7.50 m çapında tek kubbe ile örtülüdür. Dershane ocaklı, kubbeli tek bir mekândır. Özgün revaklı girişi günümüze ulaşmamıştır.

İmaret
Külliyenin güneyindedir. Bir avlu çevresine yerleştirilmiş mutfak, yemekhane, ambar ve kilerlerden oluşur.

Tabhane
Sıradışı bir plana sahiptir. Caminin dış avlusundan girilen asıl tabhane, iki eşit ama bağımsız bölümden oluşur. Bölümler, bir giriş holüne açılan dört odalı konut planındadır. Odalar kubbeli, dikdörtgen planlı; orta sofalar ise kubbeli ve aydınlık fenerlidir.

Türbeler
Şehzade Mehmed’in türbesi camiden daha önce bitirilmiştir. Sonraki yıllarda eklenen çeşitli türbelerle bu alan bir hazireye dönüşmüştür. Şehzade Mehmed türbesi, Osmanlı mimarlığının en güzel mezar yapılarından biridir. Bilinçli bir bezeme endişesi görülür. Mermer, breş ve terrakotta ile polikrom bir kaplamaya sahiptir. Tek tubbe ile örtülü sekizgen bir yapıdır. Üç açıklıklı, düz saçaklı revaklı bir girişi vardır. Kubbe yivleri sıklaştırılmış ve derinleştirilmiş; silindirik tambur, yivli bir sütun tamburu niteliği kazanmış, bir palmet dizisiyle sonlandırılmıştır.

Kapının iki yanına “cuerda seca” tekniğinde İznik çinilerinden panolar yerleştirilmiştir. İçeride de aynı teknikte yapılmış çini kaplama kubbe eteğine kadar yükselir. Şehzade Mehmed’in sandukasının üstüne ağaçtan bir taht yerleştirilmiştir.

Kaynak: www.mimarlikmuzesi.org

İstanbul Camileri Fotoğraf Galerisi için Tıklayın